Asgari ücrete beklenenin üzerinde artış yapıldığı açıktır. Buna karşılık artışa rağmen asgari ücret yeterli olacak mıdır?
Bilindiği üzere özellikle son 1 aydır işçi sınıfının büyük bir kesimi 2022 yılında geçerli olacak asgari ücretin ne kadar olacağını büyük bir merakla beklemekteydi.
İşçi ve işveren temsilcileri ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanının da katıldığı asgari ücret komisyonu toplantılarında Hak-İş asgari ücret için herhangi bir alt sınır açıklamazken, Türk-İş asgari ücretin en az net 3900 TL olması gerektiğini, DİSK ise en az net 5.200,00 TL olması gerektiğini açıklamıştı. Masada işverenleri temsilen bulunan TİSK ise önce net 3.100,00 TL teklifte bulunduklarını, daha 3.500,00 TL’ye kadar çıktıklarını açıklamıştı.
Ayrıca işçi sendikalarının önemli istemlerinden biri de asgari ücretle çalışanların gelirlerinden vergi kesintisinin yapılmaması ve SGK priminden indirim yapılmasıydı.
Komisyon toplantılarından sonucunda Cumhurbaşkanına asgari ücretin en az 4.000,00 TL olması gerektiğine ilişkin tavsiyede bulunuldu. Sonunda 17 Aralık’ta Cumhurbaşkanı tarafından asgari ücretin miktarı açıklandı. Buna göre 2022 yılında uygulanacak asgari ücret net 4.250,00 TL olacak. Ayrıca bu ücretten gelir ve damga vergisi kesintisi de yapılmayacak. Bir başka deyişle asgari ücretle çalışan işçilerin gelirlerinden vergi alınmayacak. Ayrıntıların daha sonra düzenleneceği belirtildi.
Yasal Düzenleme Meclisten Geçti
Cumhurbaşkanının açıklamasından sonra özellikle asgari ücretten verginin kaldırılmasının ne anlama geldiği, asgari geçim indiriminin ne olacağı ve asgari geçim indiriminin ödenip ödenmeyeceği, asgari ücret üzerinde geliri olan işçilerin durumunun ne olacağı merak konusuydu.
Öncelikle AGİ konusuna açıklık getirmek gerekir. AGİ niteliği itibarıyla işçinin ücreti üzerinden hesaplanan gelir vergisinden işçiye yapılan iadedir. Bir başka deyişle gelir vergisinden yapılan indirimdir. Asgari ücret gelir vergisinden muaf tutulduğu için AGİ uygulaması da asgari ücretliler için tamamen ortadan kalkmıştır.
Bunlara ilişkin 22.12.2021 kabul tarihli, 7349 sayılı Yasa 25.12.2021 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlandı ve yürürlüğe girdi. Bu kanunun ikinci maddesi şu şekildedir:
“18. Hizmet erbabının, ödemenin yapıldığı ayda geçerli olan asgari ücretin aylık brüt tutarından işçi sosyal güvenlik kurumu primi ve işsizlik sigorta primi düşüldükten sonra kalan tutarına isabet eden ücretleri (Şu kadar ki, istisnayı aşan ücret gelirinin vergilendirilmesinde verginin hesaplanacağı gelir dilim tutarları ve oranları, istisna kapsamındaki tutarlar da dikkate alınarak belirlenir. Ödenecek vergi tutarı, bu suretle bulunan vergi tutarının içinde istisna tutara isabet eden kısım düşülmek suretiyle hesaplanır. İstisna nedeniyle alınmayacak olan vergi ilgili ayda aylık asgari ücret üzerinden hesaplanması gereken vergiyi aşamaz. Birden fazla işverenden ücret alanlarda bu istisna sadece en yüksek olan ücrete uygulanır.).”
Yine aynı kanunun dördüncü maddesinde de damga vergisinin asgari ücrete kadar olan gelirlerden istisna tutulduğu düzenlenmiştir.
Bu hükümlere göre yeni asgari ücret düzenlemesi şu şekilde özetlenebilir:
- SGK primleri ve işsizlik sigortası primi düşüldükten sonra kalan asgari brüt ücrete kadar denk gelen tutarlar, gelir ve damga vergisinden istisna tutulmuştur. Bu tutara kadar geliri olan işçiler vergi ödemeyecektir.
- Asgari ücretin üzerinde geliri olan işçilerin vergisi ise, işçinin gelirinden asgari ücrete kadar olan tutar düşüldükten sonra kalan tutar üzerinden hesaplanacaktır.
- İstisna kapsamında olan vergi, ilgili ayın asgari ücreti üzerinden hesaplanan vergi tutarından fazla olamaz. Bir başka deyişle, işçinin ücreti ne olursa olsun sadece ilgili ayın asgari ücreti üzerinden hesaplanan vergi tutarı kadar vergiden muaf olacaktır.
- Birden fazla işverenin yanında çalışan işçilerin tüm ücreti üzerinden vergi muafiyeti olmayacaktır. Sadece bu ücretler içinden en yüksek hangi ücret ise o ücretin vergisi muaf tutulacaktır.
Yeni Asgari Ücret Yeterli mi?
Asgari ücrete beklenenin üzerinde artış yapıldığı açıktır. Buna karşılık artışa rağmen asgari ücret yeterli olacak mıdır?
Türk-İş’in araştırmasına göre ise 4 kişilik bir ailenin Aralık 2021 döneminde açlık sınırı 4 bin 13, yoksulluk sınırı 13 bin 72 lira olarak belirlendi.
Bu araştırmalar dikkate alındığında asgari ücretlinin tek bir ücret ile ailesinin ihtiyaçlarını karşılayamayacağı açıktır. Yine, Enflasyon Araştırma Grubu yöneticisi Prof. Dr. Veysel Ulusoy, ülkemizde yaşanan hiperenflasyon göz önüne alındığında asgari ücrete yapılan zammın 2 ay içinde eriyeceğini öngördüğünü açıklamıştır.[1]
Sonuç olarak, asgari ücrete yapılan zam miktarı ve ücretin vergiden muaf tutulması önemli kazanımlar olsa da, ülkemizin içinde bulunduğu ekonomik kriz nedeniyle ücretin özellikle belli bir süreden sonra yine işçilerin ihtiyaçlarını karşılayamayacağı öngörülmektedir.
Saygılarımla.
Av. Yıldıray Çıvgın
[1] https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-59696413