“Cumhurbaşkanlığı sistemi” adı altında Tek Adam rejimi kurulmasını öngören anayasa değişikliği paketi Tayyip Erdoğan tarafından onaylayarak halkoyuna sunulmak üzere Başbakanlığa gönderildi
“Cumhurbaşkanlığı sistemi” adı altında Tek Adam rejimi kurulmasını öngören anayasa değişikliği paketi Tayyip Erdoğan tarafından onaylayarak halkoyuna sunulmak üzere Başbakanlığa gönderildi
AKP ve MHP işbirliği ile 21 Ocak’ta TBMM Genel Kurulu’nda 339 oyla kabul edilerek yasalaşan değişiklik teklifi 12 gün Meclis’te bekletildikten sonra 2 Şubat’ta Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın onayına sunulmak üzere Beştepe’ye gönderilmişti. Cumhurbaşkanı Erdoğan, 8 gün aradan sonra bugün(10 Şubat) teklifi onaylayarak referandum sürecinin startını verdi.
Referandum 16 Nisan’da
Cumhurbaşkanının onayının ardından, kanun halkoyuna sunulmak üzere Resmi Gazete’de yayımlanacak. 1987 yılında düzenlenen Anayasa Değişikliklerinin Halkoyuna Sunulması Hakkında Kanun doğrultusunca referandum, anayasa değişikliği Kanununun Resmi Gazete’de yayımını takip eden 60. günden sonraki ilk pazar günü yapılacak. Buna göre, referandum 16 Nisan 2017’de gerçekleşecek. Ayrıca Türkiye 7. kez referanduma gidecek.Türkiye tarihinde bugüne kadar gerçekleştirilen 6 referandumun 5’inde “evet” çıkarken sadece bir referandumda “hayır” çıktı.
Referandumda beyaz renk üzerinde “Evet”, kahverengi üzerinde “Hayır” ibareleri bulunan iki ayrı renkten oluşan birleşik oy pusulası kullanılacak.
Seçmenler, üzerinde “tercih” yazan mührü birleşik oy pusulasında tercih ettiği kısmın üzerine basarak oyunu kullanacak. Kullanılan geçerli oyların yarıdan bir fazlasının, “evet” çıkması halinde anayasa değişikliği kabul edilmiş olacak. Aksi durumda anayasa değişikliği reddedilmiş sayılacak.
Türkiye referandumlar tarihi
Türkçe karşılığı “halk oylaması” olan Fransızca kökenli “referandum” sözcüğüyle ilk kez, 27 Mayıs 1960 darbesinin ardından tanıştı Türkiye.
İlk referandum: 61 Anayasası
Milli Birlik Komitesi tarafından hazırlanan 1961 Anayasası 9 Temmuz 1961’de halk oylamasına sunuldu. 1961 Anayasası, yüzde 38,3 “hayır” oyuna karşılık, yüzde 61,7 “evet” oyuyla kabul edildi.
İkinci referandum: 80 Anayasası
ikinci referandum yine bir darbenin ardından gündeme geldi. 12 Eylül 1980 darbesi sonrası cunta yönetiminin belirlediği “Danışma Meclisi” tarafından hazırlanan anayasa, 7 Kasım 1982’de halkın oyuna sunuldu. Bu anayasa, yüzde 8,6 oranında “hayır” oyuna karşılık, yüzde 91,4 oranında “evet” oyu aldı.
Üçüncü referandum: Siyasi yasaklar kalktı
12 Eylül 1980 darbesinin ardından siyasi yasakların kaldırılması da gündeme geldi. 1982 Anayasası’nın geçici 4. maddesi ile getirilen siyasal yasakların kaldırılıp kaldırılmamasını oylamak için Türkiye tarihindeki üçüncü referanduma 6 Eylül 1987’de gitti. Halk oylamasında yüzde 50,2 “evet”e karşılık yüzde 49,8 “hayır” sonucu çıktı. Böylece aralarında Süleyman Demirel, Bülent Ecevit, Necmettin Erbakan’ın da olduğu eski siyasilerin, siyasi yasakları sona erdi.
Dördüncü referandum: Seçimlerin erkene alınması
Demirel, Ecevit ve Erbakan’ın siyasi yasağının kalkması, Türk siyasetini de hareketlendirdi. Gündeme yerel seçimlerin 1 yıl erkene alınıp alınmaması geldi. 25 Eylül 1988’deki dördüncü halk oylamasında seçmenlerin yüzde 65’i “hayır”, yüzde 35’i ise “evet” oyu kullandı.
Beşinci referandum: Cumhurbaşkanı’nın halk tarafından seçilmesi
Türkiye beşinci referandumu ise AKPnin, başta cumhurbaşkanının halk tarafında seçilmesini içeren anayasa değişiklik teklifiyle gündeme geldi. 21 Ekim 2007’de yapılan halk oylamasında seçmenlerin tercihi yüzde 68,9 “evet”, yüzde 31,1 “hayır” oldu. Bu sonuçla cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi kabul edildi.
Altıncı referandum: 2010 referandumu
Türkiye en son referandumunu ise 12 Eylül 2010’da yaptı. Bu referandumda seçmen 26 maddelik değişiklik paketi için sandığa gitti. Oy kullanan seçmenlerin 57,9’u “evet” ve yüzde 42,1’i ise “hayır” oyu verdi. Böylece, 12 Eylül Anayasası’nın vesayet kurumlarının varlığına dokunmayan ama işleyişini hükümete devreden değişiklik paketi, birbiriyle ilintisiz 26 maddesiyle eski anayasanın tadilatı olarak yasalaşmış oldu.
Yedinci referandum: Tek adam rejimi
Erdoğan’ın onayladığı ve 16 Nisan’da yapılacak olan referandumda ise başkanlık sistemini düzenleyen, yasama ve yargı erklerini yürütme erkine tabi kılan ve yürütme erkini de tek kişide toplayan Anayasa değişikliği teklifi halkoyuna sunulacak.
Anayasa değişikliği teklifinin meclis görüşmeleri de tartışmalara neden olmuştu. TBMM’deki Anayasa değişikliği görüşmelerinin “gizli oylama” usulüne aykırı yapılması, CHP ve HDP’li vekillerin AKP’li vekiller tarafından darp edilmesi ile Anayasa değişikliği teklifi 42 günün ardından meclisten geçmişti.
Türkiye Barolar Birliği ve bir çok Baro değişiklik teklifini eleştirerek “bir kişinin bu kadar yetki ile diktatöre dönüşeceği açıktır” demişlerdi. 16 Nisan’daki referandum ise halk “diktatörlüğe” evet veya hayır diyecek.
Referanduma sunulacak 18 maddelik değişiklik teklifinin tam metni için tıklayınız.
Madde madde karşılaştırmalı mevcut anayasa ve değişiklik teklifi
Baro başkanları: Bir kişinin, bu kadar yetkiyle diktatöre dönüşeceği açıktır
Ankara Barosu: Egemenliği kayıtsız şartsız Erdoğan’a teslim etmeyin!
Başkanlık sistemi teklifi neler getiriyor? – Av. Sercan Aran
toplumsalhukuk