23 Ocak Pazartesi günü yayınlanan 4 OHAL KHK’sinden biri olan 685 sayılı KHK ile Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu Kurulmasını öngörülüyor
23 Ocak Pazartesi günü yayınlanan 4 OHAL KHK’sinden biri olan 685 sayılı KHK ile Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu Kurulmasını öngörülüyor
685 sayılı KHK ile aynı gün yayınlanan 683 sayılı KHK ile 367 kamu çalışanı memuriyet görevinden çıkarılırken, daha önceki KHK lerle TSK dışında ihraç edilenlerin sayısı 79.196’i bulmuştu.
Kamu görevinden ihraç kararına karşı açılan davalarda Danıştay davaların görev yönünden reddi ve davaların görevli idare mahkemelerine gönderilmesi kararı verirken İdare Mahkemesi’ne açılan davalarda Mahkemeler “incelemeksizin red” kararları veriyordu. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Zihni Türkiye kararında, etkili bir iç hukuk yolu olmadığı gerekçesiyle doğrudan kendisine yapılan başvuruyu “iç hukuk yolları tüketilmeden” yapıldığı için reddetmiş, Anayasa Mahkemesi ise yine iç hukuk yolu olmadığı gerekçesiyle doğrudan yapılan başvurulara ilişkin bir karar vermemişti.
Avrupa Komisyonu Parlamenterler Meclisi’nin yarın başlayacak toplantısından önce Venedik Komisyonu’nun uyarıları doğrultusunda iç hukukta itirazları değerlendirecek bir mekanizma oluşturulması bekleniyordu.
685 sayılı KHK ile Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu kuruldu
Olağanüstü hal kapsamında, terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti, aidiyeti, iltisakı veya bunlarla irtibatı olduğu gerekçesiyle başka bir idari işlem tesis edilmeksizin doğrudan kanun hükmünde kararname hükümleri ile tesis edilen işlemlere ilişkin başvuruları değerlendirmek ve karara bağlamak üzere kurulan Komisyonun oluşumu, görevleri, çalışma ve başvuru usulüne kısaca bakılacak olursa:
7 üyeli Komisyonun oluşumu
Komisyon, yedi üyeden oluşacak. Üyelerin üçü kamu görevlileri arasından Başbakan tarafından, bir üye Adalet Bakanlığının merkez teşkilatı ile bağlı ve ilgili kuruluşlarında çalışan hâkim ve savcılar arasından Adalet Bakanınca, bir üye mülki idare amirleri sınıfına mensup personel arasından İçişleri Bakanınca, birer üye Yargıtayda ve Danıştayda görev yapan tetkik hâkimleri arasından Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından belirlenir. Komisyon, kendi üyeleri arasından yapacağı seçimle bir başkan ve bir başkanvekili seçecek. Doğrudan siyasi iradenin temsilcilerinden oluşan kurul gerçek anlamda bir itiraz merci olmanın temel koşulu olan bağımsızlık koşulunu taşımıyor.
KHK ile Komisyonun toplantı ve karar yeter sayısı dört olarak belirlenmiş ve oylamalarda çekimser oy kullanılamayacak
Komisyonun görevleri
Komisyonun değerlendirip karar vereceği olağanüstü hal kapsamında doğrudan kanun hükmünde kararnameler ile tesis edilen işlemler:
- Kamu görevinden, meslekten veya görev yapılan teşkilattan çıkarma ya da ilişiğin kesilmesi.
- Öğrencilikle ilişiğin kesilmesi.
- Dernekler, vakıflar, sendika, federasyon ve konfederasyonlar, özel sağlık kuruluşları, özel öğretim kurumları, vakıf yükseköğretim kurumları, özel radyo ve televizyon kuruluşları, gazete ve dergiler, haber ajansları, yayınevleri ve dağıtım kanallarının kapatılması.
- Emekli personelin rütbelerinin alınması.
Olağanüstü hal kapsamında yürürlüğe konulan kanun hükmünde kararnamelerle gerçek veya tüzel kişilerin hukuki statülerine ilişkin olarak doğrudan düzenlenen ve birinci fıkra kapsamına girmeyen işlemlerin de Komisyonun görev alanında olduğu; Belirtilen işlemlere bağlı olarak olağanüstü hal kapsamında yürürlüğe konulan kanun hükmünde kararnamelerde yer alan ilave tedbirler ile kanun yollarının açık olduğu işlemler hakkında ayrıca başvuru yapılamayacağı düzenlenmiş.
2 yıllık görev süresi uzatılabilecek
Komisyonun görev süresi iki yıl olarak belirlenmiş. Bakanlar Kurulu, gerek görmesi halinde bu süreyi bitiminden itibaren birer yıllık sürelerle uzatabilecek. Bu durumda komisyon üyelerinin aynı usulle yeniden belirlenmesi gerekecek ve daha önce görev yapan üyeler de yeniden görev alabilir.
Komisyon, görev alanı ile ilgili her türlü bilgi ve belgeyi talep edebilecek
Komisyon, görev alanı ile ilgili her türlü bilgi ve belgeyi ilgililerden talep edebilecek ve kamu kurum ve kuruluşları ile yargı mercileri, Komisyonun görevi kapsamında ihtiyaç duyduğu her türlü bilgi ve belgeyi gecikmeksizin Komisyona göndermek veya yerinde incelenmesine imkân sağlamak zorunda.
Başvurular valiliklere yapılacak
Komisyona başvurular valilikler aracılığıyla yapılacak. Kamu görevinden, meslekten veya görev yapılan teşkilattan çıkarılanlar ya da ilişiği kesilenler, en son görev yaptıkları kuruma da başvurabilecek.
Başvuruya 60 gün içerisinde yanıt verilmemesi durumunda başvurunun reddedilmiş sayılacağına ilişkin İdari Yargılama Usulü Kanunu 10 maddesi hükümlerinin uygulanmayacağı düzenleniyor. Ancak başvuruların ne kadar sürede sonuçlandırılacağına ilişkin bir düzenleme KHK de yer almıyor.
Komisyona 60 günlük başvuru süresi
Komisyonun başvuru almaya başladığı tarihten önce yürürlüğe konulan kanun hükmünde kararnamelerle ilgili olarak başvuru alma tarihinden itibaren altmış gün içinde; bu tarihten sonra yürürlüğe konulan kanun hükmünde kararnamelerle ilgili olarak ise Resmi Gazetede yayımlanma tarihinden itibaren altmış gün içinde yapılmayan başvurular işleme alınmayacak.
İnceleme dosya üzerinden yapılacak
Komisyon incelemelerini dosya üzerinden yapacağı ve inceleme sonucunda başvurunun reddine veya kabulüne karar verebileceği düzenlenmiş.
Kabul edilen itiraz sonucunda başvurusu eski görev yerinde çalıştırılmayacak
KHK ‘nin “Kararların uygulanması” başlıklı 10. Maddesine göre;
Başvurunun kabulü halinde karar Devlet Personel Başkanlığına bildirilecek. Bu şekilde bildirilen personelin atama teklifleri; statüleri, unvanları ve yürüttükleri görevler itibarıyla başka kurumlarda görevlendirilmeleri mümkün olmayanlar hariç olmak üzere daha önce istihdam edildikleri kurumlar dışındaki kamu kurum ve kuruluşlarında eski statülerine ve unvanlarına uygun kadro ve pozisyonlara Devlet Personel Başkanlığı tarafından ikamet ettikleri il dikkate alınarak onbeş gün içinde yapılacak. Yani eski görev yerinde çalışma istisna, başka kurumlarda görevlendirme esas olacak.
Yönetici iken kamu görevinden çıkarılanların itirazlarının kabulü durumunda yönetivüci olarak göreve iade edilmeyecekler. Yine 10. Maddeye göre kamu görevine iade edilmesine karar verilenlerden, yöneticilik görevinde bulunmakta iken kamu görevinden çıkarılmış olanların atamalarında, yöneticilik görevinden önce bulundukları kadro ve pozisyon unvanları dikkate alınacak.
KHK itirazları kabul edilenlerin özlük haklarına ilişkin hiçbir düzenleme de içermiyor.
Karalara karşı “özel” yargı denetimi
Komisyon kararlarına karşı Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca belirlenecek Ankara idare mahkemelerinde iptal davası açılabilecek.
İktidar, tek tipleştirdiği yargının bugünkü halinde dahi “farklı” kararlar çıkabileceği kaygısıyla, KHK de davaların HSYK tarafından belirlenecek Ankara İdare mahkemelerinde açılabileceğini düzenlemiş. “Özel yetkili” Ankara idare mahkemelerinin gerçek anlamda bir yargısal denetim merci olmasını beklemek mümkün değil.
İhraç edilen yargı mensupları ve yargı mensubu sayılanlar kararın kesinleşmesinden itibaren, Komisyona başvuru yapmaksızın, altmış gün içinde ilk derece mahkemesi olarak Danıştay’a dava açabilecek, İdare Mahkemesine açılmış olan davalar Danıştay’a yönlendirilecek.
Başvurulara ve Komisyonun çalışmasına ilişkin usul ve esaslar, Komisyonun teklifi üzerine Başbakanlık tarafından belirlenir ve ilan edilecek.
Komisyonun başvuru almaya başlaması
Komisyon tarafından başvuruların alınmaya başlanacağı tarih, bu maddenin yayımlandığı tarihten itibaren altı ayı geçmemek üzere Başbakanlık tarafından ilan edilecek.
376 yeni ihraç kararıyla aynı gün yayınlanan KHK ile oluşturulan Komisyonun süreklileştirilen OHAL’in bir aracı olarak işlev görmesinin beklendiği anlaşılıyor.
Kerem Altıparmak: Komisyon mağduriyetleri gidermekten için değil AİHM’i aşmak için kuruldu
OHAL İnceleme Komisyonu’nun kurulması ile ilgili Yrd. Doç. Dr. Kerem Altıparmak’ın değerlendirmesi ise şöyle;
Hafta sonu Prof. Dr. Metin Günday, Ankara Barosu Başkanı Hakan Canduran, Van Barosu Başkanı Murat Timur ve İHOP Genel Koordinatörü Feray Salman’la konuşurken şöyle dedim: “Bence en kötü senaryo şu: AİHM’i uzun süre oyalayamazlar. AYM de bir yerde karar vermek zorunda. Bunun için bir Komisyon kuracaklar, o Komisyonun işlemlerine karşı da yargı yolunu açacaklar. AYM bir pilot kararla önündeki tüm başvuruları o Komisyona gönderecek. Komisyon, idari yargı, istinaf, temyiz, AYM ve AİHM derken 10 yıl kimse kamu görevine geri dönemeyecek”.
Artık devleti çok iyi tanımış olmalıyım ki 48 saat bile sürmeden tahminim doğrulandı. 685 Sayılı KHK ile Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu kuruldu. Kurulan Komisyonun mağduriyetleri gidermekten çok, AİHM’i aşmaya yönelik olduğu her halinden belli. Komisyon ne yapısı itibarıyla, ne de karar alma mekanizmaları itibarıyla bağımsız ve tarafsız bir organ değil. 7 kişiden oluşuyor. 5 üyesini Başbakan ve Bakanlar atıyor, biraz yargısalmış gibi gözüksün diye 2 üyeyi de HSYK atıyor.
Komisyon sadece ihraçlara değil, KHK’nin 2. maddesi uyarınca tüm dernek, vakıf, tv, radyo kapatma kararlarına da bakacak. Kabaca bir 100.000 işlemden bahsediyoruz. Bu 100.000 işlemi Komisyonun 2 yıl içinde karara bağlaması bekleniyor. Çünkü uzatma hariç Komisyon için öngörülen görev süresi 3. madde uyarınca bu. Bu da yine kabaca Komisyon’un günde 250 dosyayı karara bağlamasını gerektiriyor. Atanan üyeler Dworkin’in bahsettiği türden bir Hercules olsa bu kadar hızlı ve adil çalışması mümkün değil.
Ama aslında Komisyon’u kuranların böyle bir beklentisi de yok. 9. madde uyarınca Komisyon incelemeyi dosya üstünden yapacak. Düşünün, 100.000 işlem yapılmış. Bu işlemlerde daha önce ifade etmeye çalıştığım üzere insanları ceza hukuku anlamında mahkum etmişsiniz. Bunun için bir çok vakada ne yürüyen bir soruşturma, ne savunma hakkı, ne delil, ne de açıkça ne ile suçlandığı belli insanların. Şimdi bu kişiler Komisyona başvurup bilmedikleri suçlamaya dosya üzerinden itiraz edecek. Ve bu itirazları o Komisyon günde 250 karar vermek suretiyle inceleyip karara bağlayacak.
Bu karara karşı yargı yolu açık. Ama olmayan yargılamanın, yargılamasının da ne olacağını kestirmek zor değil. Bu şu anlama gelecek, 2 yıl Komisyonda bekleyeceksiniz. İyimser bir tahminle en az 3 yıl da tüm idari yargı sürecek. Ona karşı AYM’ye gideceksiniz. Eh o da iyimser bir tahminle 2-3 yıl sürecek. İhraçtan itibaren sayarsanız 8-9 yıl iç hukuk yolu sürmüş olacak. Sonra AİHM’e giderseniz, bir 3-4 yıl da orada devam edecek. Buna göre, 10 ila 15 yıl sonra haklılığını kanıtlarsa kişi kamu görevine geri dönebilir, tabii hala yaşı buna uygunsa.Hukukun misyonu nedir sorusuna çeşitli cevaplar veriliyor hukuk felsefesinde. Son yıllarda Türkiye’deki hukuku izleyen birisi hukukun asli görevinin mağdurları oyalamak olduğu sonucuna ulaşabilir. Hatta belki daha somutlaştırırsak, hukukun görevi AİHM’e ulaşmayı engellemektir şeklinde özetlenebilir de.
toplumsalhukuk