Turizm, özel güvenlik, sağlık hizmetlerinde 12 saatlik vardiya için yönetmelik değişikliği yapıldı

İş Kanununun ardından turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmetlerinde 12 saatlik vardiya için yönetmelik değişikliği yapıldı

İş Kanunu’nun “gece süresi ve gece çalışmaları” başlıklı 69. madesinde işçilerin gece çalışmalarının yedibuçuk saati geçemeyeceği düzenlenmişti. 4.4.2015 tarihli 6645 sayılı yasa ile 69. Maddenin üçüncü fıkrasına “Ancak, turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde işçinin yazılı onayının alınması şartıyla yedi buçuk saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir.” cümlesi eklendi. Böylece bu sektörlerde 12 saatlik vardiya sistemi yasallaştı.

19.08.2017 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan “Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ve “Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile ilgili yönetmelik hükümleri İş Kanunu ile uyumlu hale getirildi.

Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 7. maddesi:

Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, 4857 sayılı Kanunun 42 ve 43 üncü maddeleri ile 70 inci maddesinde öngörülen yönetmelikte belirtilen haller dışında işçilerin gece postalarında 7,5 saatten çok çalıştırılmaları yasaktır. Ancak turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde işçinin yazılı onayının alınması şartıyla yedi buçuk saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir. Bu fıkranın uygulanmasında;

1. a) Turizm hizmet yürütülen işler; ilgili mevzuatı uyarınca Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından turizm işletmesi belgesi veya turizm yatırımı belgesi verilen ya da belediye tarafından turizm işletmesi olarak faaliyet göstermek üzere işletme belgesi verilen tesislerde,
2. b) Özel güvenlik hizmeti yürütülen işler; 10/6/2004 tarihli ve 5188 Sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun kapsamında İçişleri Bakanlığınca faaliyet izni verilen özel güvenlik şirketlerinde veya özel güvenlik görevlisi olarak herhangi bir işyerinde,
3. c) Sağlık hizmet yürütülen işler; Sağlık hizmeti sunan ve/veya üreten; gerçek kişiler ile kamu ve özel hukuk tüzel kişilerin işyerinde ve bunların tüzel kişiliği olmayan şubelerinde, 24/5/1983 tarihli ve 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanununda tanımlanan sosyal hizmet kuruluşlarında,

çalışan işçiler ile bu işyerlerinde alt işveren tarafından çalıştırılan işçileri kapsar.

Çalışma süresinin yarısından çoğu gece dönemine rastlayan bir postanın çalışması, gece çalışması sayılır.”

Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmeliğin 5. maddesi:

“(1) Kadın çalışanlar gece postalarında yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz. Ancak turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde ve bu işlerin yürütüldüğü işyerlerinde faaliyet gösteren alt işveren tarafından yürütülen işlerde kadın çalışanın yazılı onayının alınması şartıyla yedi buçuk saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir.”

şeklinde değiştirildi.

Sektörel ihtiyaçlar=İşçiler için uzun vardiya, fazla mesai ve ek işle geçinme

Sağlık, turizm ve güvenlik sektörlerinde gece vardiyası süresinin 12 saate çıkarılma gerekçesi, 24 saat kesintisiz hizmet veren bu sektörlerin ihtiyacı olarak açıklanmıştı. Yasa değişikliğinden önce de her üç sektörde 12 saat çalışma yaygındı.  Ancak 12 saatlik gece çalışması mevzuata aykırı olduğu için ÇSGB tarafından yapılan denetimlerde şirketlere idari para cezaları uygulanıyordu.

Bu sektörlerin ihtiyacını karşılamak üzere yapılan yasa ve yönetmelik değişikliğinin işçiler için karşılığı ise sefalet koşullarında çalışmak ve yaşamak. Gece vardiyasına dair düzenleme yapılan bu sektörler, fazla çalışmanın da yaygın olduğu sektörler. 2017 yılı OECD verilerine göre Türkiye, mesainin en uzun olduğu ülkeler sıralamasında ilk sırada yer alıyor. Rapora göre haftalık 50 saat ve üzerinde çalışanların oranı ülkemizde yüzde 43’ün üzerinde. Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2016 yılı hane halkı iş gücü araştırmasına göre haftalık ortalama çalışma süresi 46,4 saatken, tek işi olanlarda bu süre 46 saat, ek işi olanlarda ise 57,7 saat. Haftalık ortalama çalışma süresinin en yüksek olduğu sektör 49,4 saatle inşaatken, bunu 48,6 saatle sanayi, 47,9 saatle hizmet sektörü izliyor. Özellikle turizm ve sağlık iş kollarında çalışan işçilerde geçinebilmek için ek iş yapmak zorunda olanların oranı yüksek. Geçinebilmek için ek iş yapmak zorunda olan işçiler bu nedenle de 12 saatlik vardiya sistemine zorlanıyor. Yasa ve yönetmelik değişiklikleriyle sermayenin ihtiyaçları karşılanırken işçiler daha uzun vardiyalar, fazla mesai ve ek işle ancak yoksulluk sınırının altında ücret kazanıyor.

Yazılı onay şartı var ama hayır demek ne mümkün?

Yasa ve yönetmelikle, gece 7,5 saatin üzerinde çalışma yapılması için işçinin yazılı onayı aranmaktaysa da, işten çıkarılma ve işsizlik kaygısı duyan işçilerin uzun gece vardiyalarına itiraz etmeleri  pek mümkün görünmüyor. 19.08.2017

toplumsalhukuk