Salgın döneminde işten çıkarma yasağını dolanmaya çalışan işverenlerin başvurduğu Kod-29 hilesi için hukuken neler yapılabileceğine ilişkin yazılan yazı ile elimizden geldiğince yardımcı olmaya çalıştık.
Bilindiği gibi salgın döneminde işten çıkarma yasağı 17 Mayıs 2021 tarihine kadar uzatıldı. İşverenler de bu yasağı dolanmak için birçok hileye başvurmaktadır. İşçiyi kağıt üstünde istifaya zorlamanın yanında en yaygın hilelerden biri de işçinin işten çıkış kodunun SGK’ye Kod-29 olarak bildirilmesi, bir başka deyişle işçinin “ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırılık” sebebiyle işten çıkarıldığının bildirilmesidir.
Kod-29, temelde İş Kanununun 25. maddesinde düzenlenen işverenin haklı nedenle fesih sebeplerinden “ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırılık” başlıklı II. Fıkrasında düzenlenen 9 sebebi göstermektedir. Bu 9 sebepten biri işçi tarafından işlenirse, kıdem tazminatı ödemeden ve ihbar süresi tanımadan işçi derhal işten çıkarılabilecektir. Ayrıca bu sebepler, şu an yürürlükte olan işten çıkarma yasağının kapsamında da değildir.
SGK’ye çıkış kodu 29 olarak bildirilen işçi, kıdem tazminatına hak kazanamayacağı gibi işsizlik sigortasından da yararlanamayacaktır. Dolayısıyla, bu hile ile mücadele etmek, özellikle işçilerin haklarını korumak adına oldukça önemlidir.
Sosyal Güvenlik Kurumu 1 Nisan 2021’de çıkardığı genelge ile yukarıda değindiğimiz İş Kanunu md. 25/II’de düzenlenen ve Kod-29’a karşılık gelen işten çıkış sebeplerini 9 ayrı kod olarak düzenlemişse de, bu düzenleme hileye karşı doğrudan bir koruma sağlamamaktadır.
Peki Kod-29 hilesine karşı hukuken neler yapılabilir?
- Çıkış Kodunun Düzeltilmesi için İşverene Yazılı Başvuru Yapmak
İşverenler daha önce SGK’ye bildirdikleri çıkış kodunun düzeltilebilmesi için yeniden bildirim yapabilirler. Bu sebeple öncelik bizim önerdiğimiz, işverene yazılı bir şekilde çıkış kodunun düzeltilmesi için talepte bulunmaktadır. Çıkış kodunun hızlıca düzeltilmesi, özellikle işsizlik sigortası ödeneğinin alınabilmesi için oldukça önemlidir.
- İşKur’a ve SGK’ye Yazılı veya Sözlü Şikâyette Bulunmak
İşverenin gerçeğe aykırı bir şekilde çıkış kodu bildirmesi, idari para cezası gerektiren bir eylemdir. Bu sebeple, İşveren yazılı bir dilekçe veya İŞKUR ve SGK’nin şikâyet hatları üzerinden şikayet edilebilir. Ancak burada kanımca yazılı şikayette bulunmak daha iyidir. Çünkü bu şikâyet yazılı olarak yapılırsa şikâyet dilekçesi evrak kayıt sistemi gibi sistemlere işlenmiş olacak ve şikayetin takibi daha kolay yapılabilecektir.
- Tutanak Tutmak
Bu yöntem, özellikle işçiye hiçbir gerekçe sunulmadan veya gerçeğe aykırı gerekçe sunularak işten çıkarmalara karşı önemli gördüğüm bir yöntemdir. Nitekim işçiler, işten çıkarıldıklarında ve kod-29 hilesini fark ettiklerinde, kendilerine niye işten çıkarıldıklarının bildirilmediğini veya Kod-29’a ilişkin sebepler dışında işten çıkarıldıklarını varsa tanıklarla birlikte tutanak altına alabilir. Burada önemli olan, tutanağın ve tutanaktaki olayların mutlaka tarihlerinin ve saatlerinin tutanakta belirtilmiş olması gerekmektedir. Böylece işçiler, şikayetlerinde ya da diğer hukuki başvurularında yazılı delil niteliğinde bir belgeye sahip olabileceklerdir.
- Suç Duyurusu Yapmak
İşverenin kod-29 hilesinin, gerçeğe aykırı beyan olduğu için Türk Ceza Kanununun 206. Maddesinde düzenlenen “Resmi Belgenin Düzenlenmesinde Yalan Beyan” suçunu oluşturduğunu düşünmekteyim. Bu sebeple, özellikle tutulan tutanak ile işçiler bulundukları yerin Cumhuriyet Başsavcılığına işverenleri aleyhine suç duyurusu yapabileceklerini düşünüyorum.
- İşe İade Talepli Dava Açmak
Eğer işçi haksız yere, kod-29 hilesiyle işten çıkarıldığında, işten çıkarıldığı tarihten itibaren 30 gün içinde işe iade talepli dava açmak için arabuluculuk bürosuna başvurabilir. Eğer arabulucuda işçi ile işveren anlaşamazsa, anlaşmama tutanağının düzenlendiği tarihten itibaren 2 hafta içinde iş mahkemesinde işe iade talepli dava açılabilir. Bu davada işveren, işçiyi haklı neden, bir başka deyişle kod-29’a uygun nedenle işten çıkardığını ispatlamak zorundadır.
Ancak işe iade davasının şartları vardır. Nitekim bu davayı, en az 6 ay kıdemi olan ve işvereninin işyerlerinde en az 30 çalışanı olan işçiler açabilmektedir. Bu koşulları sağlamayan işçiler, bu davayı açamazlar.
- Kıdem ve İhbar Tazminatı için Alacak Davası Açmak
İşçiler kıdem ve ihbar tazminatı için alacak davası açabilirler. Hatta diğer tüm işçilik alacakları için de alacak davası açabilirler. Çıkış kodunun 29 olarak bildirilmesi bu davada dikkat edilecek bir husus olsa da, bunun aksi her zaman işçiler tarafından ispatlanabilir.
Sonuç
Salgın döneminde işten çıkarma yasağını dolanmaya çalışan işverenlerin başvurduğu Kod-29 hilesi için hukuken neler yapılabileceğine ilişkin yukarıda elimizden geldiğince yardımcı olmaya çalıştık. Ancak sadece bireysel olarak yürütülen hukuk mücadelesi bu hileye karşı tek başına yeterli olmayacaktır. Bu sebeple, bu hileye maruz kalan işçilerin bir araya gelip tutanak tutarak, işverenden hilenin giderilmesini talep etmesi ve bu taleplerini mümkün olan her mecradan duyurması gerektiği kanaatindeyim.
Dayanışma ile…
Av. Yıldıray Çıvgın